AĈ

AĈ = "van slechte kwaliteit, nutteloos, waardeloos".

AD

AD = 'durende of herhaaldelijke handeling'.

Als je wilt aangeven dat het om een handeling gaat, maar niet de nuance 'langdurig' of 'herhaaldelijk' van AD wil, dan kan je een andere woordstam gebruiken die een handeling aangeeft zonder die betekenis, of het totaal anders verwoorden: martelado = (durend) gehamer → martelbato = hamerslag, één slag met de hamer; brosado = (durend) geborstel → brostiro = één trek met de borstel (letterlijk 'een borsteltrek').

AĴ

AĴ = '(concreet) iets'.

Het is mogelijk om een deelwoordelijk achtervoegsel toe te voegen voor extra precisie: draŝataĵo (graan dat nu gedorst wordt), draŝitaĵo (graan dat al gedorst is), draŝotaĵo (graan dat men van plan is om te dorsen), brulantaĵo (iets dat nu aan het branden is), brulintaĵo (iets dat gebrand heeft maar al gestopt is met branden). Maar in de meeste gevallen is een simpel AĴ-woord meer dan genoeg.

AN

AN = 'lid van een groep, inwoner van een plaats, aanhanger van een doctrine, persoon die hoort bij een plaats e.d.'

AR

AR = 'een geheel of verzameling van veel soortgelijke dingen'.

ĈJ

ĈJ wordt gebruikt om koosnamen voor jongens/mannen te maken. Vóór ĈJ wordt een verkorte vorm van de naam gebruikt. Meestal worden er ongeveer 1 tot 5 letters bewaard:

ĈJ is, net als NJ, een ietwat speciaal achtervoegsel, omdat het niet met een klinker begint en omdat de stam ervoor kan worden ingekort. Soms zou het achtervoegsel UL misschien eerst kunnen worden toegevoegd, als dat zou helpen om een ​​beter klinkende vorm te creëren: Petro → Petrulo → Petruĉjo, enzovoort. Dit is echter niet traditioneel, en misschien ook niet helemaal logisch, maar als het gaat om koosnaampjes, zijn noch traditie, noch logica, noch strikte grammatica erg belangrijk. In feite kunnen koosnaampjes worden gemaakt zoals u wilt (bijvoorbeeld door te lenen uit andere talen).

EBL

EBL = "mogelijk, kan gedaan worden". EBL kan alleen gebruikt worden met transitieve werkwoorden:

EBL (evenals IND en END) wordt soms gebruikt na een werkwoord dat gewoonlijk intransitief is (een werkwoord dat geen lijdend of meewerkend voorwerp heeft), maar dat een lijdend voorwerp kan hebben:

Normaal gesproken zeg je iri sur/laŭ vojo en loĝi en domo, maar ook iri vojon en loĝi domon zijn correct, hoewel zelden gebruikt.

EC

EC = "eigenschap of staat (van iemand of iets)". EC laat altijd iets abstracts zien (eigenschap of staat).

EC wordt soms onlogisch gebruikt vanwege invloed van nationale talen: Bedaŭrinde mi ne havas la eblecon tion ĉi fari. (Helaas heb ik niet de mogelijkheid-heid dat te doen). In werkelijkheid gaat de zin niet over een eigenschap, maar over eblo (iets dat mogelijk is) (of zelfs eblaĵo). Zeg het zoals Zamenhof: Bedaŭrinde mi ne havas la eblon tion ĉi fari. (Bij twijfel tussen eblo en ebleco, kies dan de vorm eblo, omdat die vorm een samenvoeging is van ebleco en eblaĵo, waardoor eblo bijna nooit fout kan zijn.)

EC kan ook worden gebruikt met een A-uitgang of een E-uitgang (of werkwoordsuitgang). Die vormen hebben gewoonlijk de betekenis "vergelijkbaar, op dezelfde manier als":

Soms kunnen voor de duidelijkheid in plaats daarvan verbindingen met ŝajna, simila, maniera of stila worden gemaakt. Soms betekenen vormen met ...eca "gerelateerd aan die eigenschap, over de betreffende eigenschap": patreca testo = vaderschapstest, een test om erachter te komen of iemand de vader is.

EG

EG = "hoge/hoogste (graad), grote/grootste (soort)".

EJ

EJ = "plaats, ruimte, huis, kamer etc. ergens voor bedoeld". Wat voor EJ staat, is altijd wat er op de plaats gebeurt of wat daar is.

Als het een fabriek of iets dergelijks is, moeten duidelijkere samenstellingen worden gebruikt: tabakfarejo (tabaksfabriek) = "plaats waar sigaretten en andere tabaksproducten worden geproduceerd", ŝtalejo of ŝtalfabriko = "staalfabriek", gisejo of gisfabriko = "gieterij, een fabriek waar metalen gietstukken worden geproduceerd".

EM

EM = "neiging tot iets".

Een EM-woord laat meestal zien dat iets van nature vaak of continu neigt naar de actie:

Soms wordt EM gebruikt voor een kort of spontaan verlangen, of voor een voorbijgaande behoefte:

Je kunt ook samenstellingen gebruiken met vola (voli = willen): manĝivola, venĝovola. Maar meestal is EM voldoende.

In sommige woorden toont EM bekwaamheid/vermogen:

Je kunt ook samenstellingen gebruiken met pova (kundig, machtig, dat iets in het vermogen van iemand ligt) of kapabla (bekwaam): produktipova (productief), kreokapabla (creatief). Normaal gesproken is EM echter voldoende duidelijk.

In sommige woorden betekent EM dat iemand van nature vatbaar is voor iets of een ongewenst risico loopt:

Soms wordt een EM-woord gemaakt van een woord dat geen werkwoord is:

Gastema kan opgevat worden als “geneigd zijn om gasten te hebben” zonder dat dit iets zegt over de manier waarop iemand gasten behandelt (of het kan zelfs geinterpreteerd worden als "geneigd om een gast te zijn"). Misschien is het beter om een samenstelling te maken met ama (liefdevol): gastama = "eigenschap dat iemand van gasten houdt". Op dezelfde manier: samseksama = "eigenschap dat iemand van de eigen sekse houdt". Aan de andere kant, als AM een te sterke uitdrukking lijkt of ongepast is, dan heeft EM misschien de voorkeur.

EM-woorden hebben meestal een A-uitgang, maar kunnen elk einde hebben. Vroeger werd met een O-uitgang gewoonlijk het achtervoegsel EC toegevoegd: manĝemeco, timemeco, enzovoort, maar EC is meestal niet nodig. manĝemo, timemo, enzovoort zijn voldoende. Voor het achtervoegsel UL kan vaak EM worden weggelaten, als de betekenis duidelijk blijft: timemulo → timulo, drinkemulo → drinkulo.

EM wordt ook gebruikt als gewone woordstam: emo = tijdelijke neiging, ema = tijdelijk geneigd.

END

END = "moet gebeuren". END kan alleen worden gebruikt met transitieve werkwoorden.

ER

ER = "een heel klein deel van een geheel". ER wordt gebruikt als iets uit veel delen van hetzelfde type bestaat. Wat voor ER staat, toont altijd het geheel, dat de kleine onderdelen samen vormen:

ER toont een van de vele vergelijkbare, nauwelijks te onderscheiden samenstellende delen van een geheel. Als het gaat om diverse of individuele delen, gebruik dan niet ER, maar PART: mondoparto (werelddeel) (≈ kontinento (continent)), landparto (een deel van een land), korpoparto (lichaamsdeel), parto de libro (een deel van een boek). Als het een onderdeel is dat is afgebroken of uit een geheel is gescheurd, moet PEC worden gebruikt: Mi disŝiris la leteron kaj disĵetis ĝiajn pecetojn en ĉiujn angulojn de la ĉambro.

ESTR

ESTR = "persoon die leidt en beslist, baas". Wat voor ESTR staat, is altijd de plaats waar de baas beslist, of dat waarover de baas beslist:

ET

ET = "lage/laagste graad, kleine/kleinste soort"

Soms wordt ET als voorvoegsel gebruikt om een ​​speciale betekenis weer te geven:

ID

ID = "geboren van, nakomeling, kind". Wat voor ID staat, toont altijd datgene aan waarvan het kind afstamt.

Normaal gesproken wordt ID gebruikt met woorden die dieren aanduiden. Dan toont ID een onvolwassen dier, een jonge nakomeling van de betreffende diersoort:

Soms wordt ID gebruikt voor een jonge plant: arbo → arbido = jonge boom

Met een menselijk woord toont ID een kind, een nakomeling, ongeacht de leeftijd. Op de volgende manier kan ID gebruikt worden voor titels en historische namen:

Soms wordt ID figuurlijk gebruikt met een woord dat een land of taal aanduidt:

IG

IG = "doen, laten doen, veroorzaken, tot stand brengen". Wat voor IG staat, laat altijd het resultaat van de actie zien.

Je kunt een IG-werkwoord maken van een woordstam die een actie beschrijft (wat gewoonlijk een werkwoord is). Een IG-werkwoord als dit betekent dat het onderwerp ervoor zorgt dat iemand of iets anders de betreffende handeling uitvoert. Het object van dit soort IG-werkwoorden is de persoon of het ding dat het onderwerp zou zijn van het eenvoudige stamwerkwoord.

Het kan worden afgeleid van een intransitief werkwoord:

Het kan ook worden afgeleid van een transitief werkwoord. Het object van zo'n IG-werkwoord is óf het onderwerp van het eenvoudige werkwoord, óf het object van het eenvoudige werkwoord:

Je kunt ook een IG-werkwoord maken van een woordstam, die meestal een zelfstandig naamwoord is.

Zo'n IG-werkwoord kan betekenen dat iemand zo handelt dat het object wordt wat de woordstam aangeeft, maar het kan ook betekenen dat iemand het object maakt zoals de woordstam aangeeft, of het kan betekenen dat iemand ervoor zorgt dat het object een actie uitvoert die is gerelateerd aan de woordstam:

Je kunt ook een IG-werkwoord maken van een zin met een voorzetsel:

Het tegenovergestelde van sen...igi kan in theorie uitgedrukt worden met kun...igi, maar die woorden gebruikt men meestal niet, omdat veel eenvoudige werkwoorden van zichzelf die betekenis al hebben: maski (maskeren) = "kunmaskigi", vesti (aankleden) = "kunvestigi". In die gevallen kan het voorvoegsel MAL zonder IG worden gebruikt als alternatief voor sen...igi: malvesti = senvestigi (iemand ontkleden; iemand uitkleden), malmaski = senmaskigi (iets ontmantelen, iemand ontmaskeren). Senfortigi (iets ontkrachten) heeft ongeveer dezelfde betekenis als malfortigi (iets laten verzwakken). Het tegenovergestelde van senfortigi is in theorie "kunfortigi", maar dat is een onnodig lastig woord. In plaats daarvan zeggen we gewoon fortigi.

Je kunt ook een IG-werkwoord maken van een klein woord of van een affix:

Wanneer de woordstam niet over een eigenschap en ook niet over een actie gaat, kan je twijfelen of een eenvoudig werkwoord zonder achtervoegsel of een werkwoord met het achtervoegsel IG moet worden gebruikt. De taaltraditie gaf een eenvoudig werkwoord vaak een IG-achtige betekenis: konfuzo (verwarring, wanorde) → konfuzi = wanorde creëren, wanordelijk maken. Voor sommige woorden is alleen de vorm met IG gebruikelijk: grupo (groep) → grupigi = in (een) groep(en) doen, (een) groep(en) maken. Soms heeft taaltraditie verschillende betekenissen gegeven aan de eenvoudige vorm en de IG-vorm, terwijl ze beide een IG-betekenis hebben: koloro (kleur) → kolori = iets een kleur geven; degene zijn die iets een kleur geeft; koloro (kleur) → kolorigi = iets een kleur laten krijgen, ervoor zorgen dat iets een kleur krijgt. Men kan echter niet eisen dat ieder een zich aan deze subtiele verschillen houdt. Je zal ten minste moeten accepteren dat iemand af en toe bijvoorbeeld kolori en kolorigi verwisselt. Soms heeft de eenvoudige vorm een betekenis die niet van het IG-type is, niet een lijdend voorwerp: lumo (licht) → lumi = lichtstralen geven, schijnen; lumo (licht) → lumigi = iets verlichten, iets belichten. Soms hebben beide vormen dezelfde betekenis: ordo (orde, rangorde) → ordi of ordigi = orde scheppen, ordenen, ordelijk maken. Tegenwoordig geven we over het algemeen de voorkeur aan de vorm ordigi.

Een overbodige IG wordt vaak toegevoegd aan een werkwoord dat dit normaal gesproken niet zou moeten hebben. Dit kan getolereerd worden, vooral als het meer duidelijkheid geeft, maar normaal gesproken dienen de traditionele vormen gebruikt te worden. De vormen zijn echter niet altijd helemaal stabiel. In sommige gevallen is het IG-achtervoegsel niet nodig, omdat de eenvoudige vorm nauwelijks een andere betekenis heeft. Dan is het waarschijnlijk dat we in de toekomst de kortere vorm zonder IG gebruiken. Vaak kunnen beide vormen worden gebruikt zonder verschil in betekenis: loki/lokigi (situeren, plaatsen, stationeren, leggen), arkivi/arkivigi (archiveren), listi/listigi (een lijst maken).

IG verschijnt meestal met een werkwoordsuitgang, maar kan ook een O-uitgang, een A-uitgang of een E-uitgang hebben. Dergelijke vormen hebben dezelfde actiebetekenis als de werkwoordsvorm: akrigo = "het verscherpen, de actie van verscherping", akriga = "verscherpend", sidigo = "het laten zitten ", sidige = "gerelateerd aan het laten zitten", edzigo = "het uithuwelijken" of "de bruiloft van een gearrangeerd huwelijk", edziga = "uitgehuwelijkte".

IG wordt ook gebruikt als normale woordstam: igi = laten, laten doen; laten, laten doen; maken, doen

IĜ

IĜ = "overgang naar een nieuwe staat, naar een nieuwe plaats, naar een nieuwe actie". Wat voor IĜ staat, toont altijd het resultaat van de overgang.

Een IĜ-werkwoord gemaakt van een intransitief werkwoord toont een overgang naar de betreffende actie. IĜ met zo'n werkwoord is dus bijna gelijk aan het voorvoegsel EK. Soms tonen dergelijke IĜ-werkwoorden de nuance dat de actie vanzelf gebeurt, of dat de actie onvrijwillig (bijvoorbeeld per ongeluk) gebeurt:

Je kunt ook een IĜ-werkwoord maken van een transitief werkwoord. In zo'n IĜ heeft het werkwoord IĜ geen transitieve betekenis. Het dient alleen om het werkwoord intransitief te maken, om de zinsrollen te veranderen:

Een IĜ-werkwoord gemaakt van een transitief werkwoord lijkt vaak op een passief werkwoord. Het verschil is dat een IĜ-werkwoord laat zien dat de handeling min of meer vanzelf gaat, of dat men niet geïnteresseerd is in een mogelijke oorzaak van de handeling: Li estis naskita en Januaro. Normale passieve zin. Bijzondere aandacht wordt besteed aan de actie die is uitgevoerd met een resultaat (vanwege de IT-vorm). Li naskiĝis en Januaro. Hij werd geboren. Meer aandacht voor het kind dat geboren wordt, dan voor de barende moeder.

Je kunt ook een IĜ-werkwoord maken van een woordstam, die normaal gesproken een zelfstandig naamwoord is. Zo'n IĜ-werkwoord kan betekenen dat het onderwerp precies wordt wat de stam laat zien, of dat het vergelijkbaar wordt met de stam, of dat er een handeling gebeurt die wordt gekenmerkt door de stam:

Je kunt ook een IĜ-werkwoord maken van een zinsdeel met een voorzetsel. De exacte betekenis hangt af van het voorzetsel. Als, bijvoorbeeld, het voorzetsel gerelateerd is aan plaats of beweging, dan betekent IĜ "bewegen, gaan, van positie veranderen":

Je kunt ook een IĜ-werkwoord maken van een klein woord of van een affix:

IĜ verschijnt meestal met een werkwoordsuitgang, maar kan ook een O-uitgang, een A-uitgang of een E-uitgang hebben. Dergelijke vormen hebben dezelfde actiebetekenis als de werkwoordsvorm: akriĝo = "de slijping, het slijpen, de handeling van het slijpen", akriĝa = "gerelateerd aan de handeling van het slijpen", sidiĝo = "het zitten gaan, de handeling van het gaan zitten", sidiĝe = "met betrekking tot het gaan zitten", edziĝo = "het trouwen, de actie van een echtgenoot worden", edziĝa = "gerelateerd aan de actie van het worden van een echtgenoot", unuiĝo = "de eenwording, de actie van het verenigen".

Soms kan een IĜ-woord met een O-uitgang ook het resultaat van een transitieve actie weergeven: Unuiĝo Franca por Esperanto = "De Franse Vereniging voor Esperanto"; Dio nomis la sekaĵon Tero, kaj la kolektiĝojn de la akvo Li nomis Maroj. = "God noemde het droge land aarde, en de samenkomsten van het water noemde Hij zeeën."

IĜ wordt ook gebruikt als gewone woordstam: iĝi = worden.

IL

IL = "gebruiksvoorwerp, gereedschap, instrument, apparaat, middel".

Het achtervoegsel IL heeft een zeer algemene betekenis. Om jezelf nauwkeuriger uit te drukken, kun je samenstellingen maken met andere wortels, bijvoorbeeld: presmaŝino (pers, drukmachine, printer) transportaparato (apparaat voor transport), vendaŭtomato (automaat om iets te kopen)

In een paar IL-woorden wordt het actie-element geïmpliceerd. Wat voor IL staat, toont zelf geen actie, maar bijvoorbeeld het resultaat van een actie: fajro → fajrilo = gereedschap om vuur mee te maken (niet "middel om te laten branden")

IN

IN = "het vruchtbare geslacht". Het achtervoegsel IN kan alleen worden gebruikt bij iets dat een geslacht kan hebben, met andere woorden, bij een persoon of een dier. IN voegt een vrouwelijke betekenis toe (en neemt optioneel een mannelijke betekenis weg).

Meestal wordt IN toegevoegd aan een woord dat een mannelijke betekenis heeft. Het woord krijgt dan een vrouwelijke betekenis:

IN kan ook worden toegevoegd aan een woord dat genderneutraal is, maar dit gebeurt veel minder vaak. Het genderneutrale woord krijgt dan een vrouwelijke betekenis:

Met een onzijdig woord kan het mannelijk geslacht worden aangegeven via de woordstam VIR gebruikt als voorvoegsel of bijvoeglijk naamwoord.

Sommige woorden zijn op zichzelf al vrouwelijk: damo (dame), nimfo (nimf), matrono (matrone), putino (hoer; dit is geen samengesteld woord), enzovoort. IN mag niet aan zo'n woord worden toegevoegd.

IN wordt ook gebruikt als gewone woordstam: ino = vrouwelijk dier (of persoon); investaĵo = dameskleding

IND

IND = "verdienen of waard om te doen". IND kan alleen worden gebruikt met transitieve werkwoorden:

ING

ING = "een houder waarin iets (gedeeltelijk) wordt geplaatst". Wat voor ING staat, is normaal gesproken wat gedeeltelijk in de houder wordt gestoken.

ISM

ISM = "doctrine, beweging, systeem, gang van zaken" enzovoort. Soms toont een ISM-woord ook een enkel voorbeeld van een speciale manier van doen. De betekenis van ISM varieert enorm en hangt sterk af van wat er voor staat.

IST

IST = 'persoon die zich vaak ergens mee bezig houdt (mogelijk professioneel)'. Het woorddeel dat voor IST staat is altijd hetgeen waar de persoon zich mee bezig houdt.

Veel mensen denken dat IST is voor mensen die zich professioneel ergens mee bezig houden, maar dat klopt niet helemaal. De ware betekenis van IST is breder dan dat:

Zo nodig is het mogelijk preciezere woorden te maken. In plaats van het algemene woord fiŝisto kan je het hebben over een fiŝkaptisto (visser, of letterlijk: visvanger), of een fiŝbredisto (visfokker), of een fiŝvendisto (visverkoper).

Voor IST-woorden bestaat er vaak een ISM-woord dat erop lijkt. De verhouding tussen de twee vormen in zulke woordparen kunnen erg divers zijn: alkoholisto (alcoholist) = iemand die verslaafd is aan alcohol, iemand die lijdt aan alcoholisme; alkoholismo (alcoholisme) = verslaving aan alcohol; kapitalisto (kapitalist) = iemand die veel kapitaal bezit; kapitalismo (kapitalisme) = economisch systeem gebaseerd op privé kapitaalbezit. Er zijn ook heel veel woorden die eindigen op 'isto' of 'ismo' die wel verschillende 'isten' en 'ismen' aanduiden, maar echter geen samenstellingen zijn. Bijvoorbeeld: turisto = toerist — turismo = toerisme (heeft niks met het woord turo (= toren) te maken), faŝisto = fascist — faŝismo = fascisme (het woord *faŝo* bestaat niet), ekzistencialisto = existentialist — ekzistencialismo = existentialisme (het woord *ekzistenciala* bestaat niet).

Vaak betekent IST 'aanhanger van de het bijbehorende -isme'. In deze gevallen is te stellen: IST = ISM-AN: oportunisto (opportunist) = 'oportunismano', iemand die handelt volgens opportunisme; komunisto (communist) = 'komunismano', aanhanger van het communisme. Maar IST is niet altijd hetzelfde als ISM-AN. Bijv. kapitalisto (kapitalist) is niet hetzelfde als kapitalismano (lid van een kapitalistisch systeem).

Opmerking: AN en IST liggen in sommige gevallen erg dicht bij elkaar. In deze gevallen kunnen mensen kiezen naar eigen voorkeur. Meestal gebruiken mensen het achtervoegsel waarmee een vorm gecreëerd wordt die het meest lijkt op een woord dat in andere talen voorkomt. Zo heeft men het bijvoorbeeld vaak over Kristo (Christus), kristano (christen) en kristanismo (christendom). De vormen Krististo en Kristismo komen nooit voor. Deze woorden zouden even logisch zijn, maar ze zijn minder internationaal. Vergelijk met Budho (Boeddha), budhisto (boeddhist) en budhismo (boeddhisme), waar de voorkeur omgedraaid is, ook vanwege internationaliteit. Naast budhisto wordt echter soms ook budhano gebruikt, welke net zo logisch is, maar over budhanismo heeft men het nooit. (Overigens, sommige mensen gebruiken liever de termen Budao, budaisto en budaismo.)

Zeg zeker niet kirurgisto, astronomisto, ekologisto e.d. want bijvoorbeeld 'kirurgo' betekent al 'chirurg' van zichzelf, dus het heeft geen zin daar IST aan toe te voegen. Maar in veel gevallen is het toch mogelijk om met het achtervoegsel IST een parallel woord te maken voor dit soort personen, als er een apart woord bestaat voor hetgeen waar ze zich mee bezig houden:

NJ

NJ wordt gebruikt om een koosnaam voor meisjes/vrouwen te maken. Voor NJ wordt een verkorte vorm van de naam gebruikt. Meestal worden er ongeveer 1 tot 5 letters bewaard:

Als u NJ gebruikt, wordt normaal gesproken elk IN-achtervoegsel verwijderd. Soms kon de klinker van IN echter worden behouden, als dat zou helpen om een ​​beter klinkende vorm te creëren: kuzino → Kuzinjo, knabino → Knabinjo. Misschien kun je zelfs een overbodig IN-achtervoegsel gebruiken, als dat goed klinkt: Klaro → Klarino → Klarinjo.

OBL

OBL = "vermenigvuldiging". OBL kan alleen worden gebruikt met cijferwoorden en woorden met een vergelijkbare betekenis. Wat voor OBL staat, laat altijd zien met hoeveel er wordt vermenigvuldigd:

Een OBL-woord met een A-uitgang kan ook betekenen dat iets uit zoveel delen bestaat:

Voor OBL wordt altijd het getal geschreven (zonder spatie). Verbindingstreepjes kunnen worden gebruikt voor de duidelijkheid. De streepjes moeten normaal worden geplaatst waar er spaties in het oorspronkelijke getal zijn: dek du → dekduoblo of dek-duoblo; dudek → dudekoblo; du mil dudek → dumildudekoble of beter du-mil-dudekoble. Dezelfde schrijfregels zijn van toepassing op de achtervoegsels ON en OP.

ON

ON = "deling". ON kan alleen worden gebruikt met telwoorden en woorden met een vergelijkbare betekenis. Wat voor ON staat, geeft altijd weer door hoeveel er gedeeld wordt:

Voor ON-woorden worden dezelfde schrijfregels gebruikt als voor OBL.

Soms wordt ON verward met de root PART. Men kan bijvoorbeeld niet landono gebruiken in plaats van landparto = "deel van een land". ON toont niet een onderdeel van wat ervoor staat, maar een deel van iets anders. Triono (1/3) is geen deel van tri (3), maar een van drie even grote delen van iets anders.

OP

OP = "groep met een bepaald aantal leden". OP kan alleen worden gebruikt met telwoorden en woorden met een vergelijkbare betekenis. Wat voor OP staat, laat altijd zien hoeveel leden er in de groep zijn:

Voor OP-woorden worden dezelfde schrijfregels gebruikt als voor OBL.

Voor een O-uitgang kan het achtervoegsel OP worden weggelaten, omdat een eenvoudige O-vorm onder andere de betekenis heeft van een verzameling in telwoorden:

UJ

UJ = "iets dat bedoeld is om iets specifieks te bevatten". UJ heeft drie praktisch verschillende betekenissen: "container", "gewas" (= plant of boom uit de land- of tuinbouw) en "land". De wat er voor UJ staat, laat altijd zien wat er in het ding zit (of gebeurt).

UJ kan een speciale container, vat, doos, enz. tonen, die dient om iets te bevatten, of waarin een actie wordt uitgevoerd:

Voor nauwkeurigheid kunnen samenstellingen worden gemaakt met andere woordstammen, bijvoorbeeld: teskatolo (theedoos), tekruĉo (theepot), tetaso (theekopje), cigarskatolo (sigarendoos), cigaredpaketo (pakje sigaretten), konservoskatolo (opbergdoos).

Houd er rekening mee dat wat voor UJ staat altijd noodzakelijkerwijs inhoud toont, terwijl wat voor SKATOL, VAZ, enz. staat, inhoud of materiaal of iets anders kan tonen, bijvoorbeeld: ladskatolo = "bus, blikje, trommel, blik, trommeltje", lignositelo = "houten emmer". Maar ladujo moet betekenen "een container voor blik", en lignujo is noodzakelijkerwijs "een container voor hout".

Met de naam van een vrucht, bes of bloem kan UJ een plant aanduiden, normaal gesproken een boom of struik, die zo'n vrucht, bes of bloem voortbrengt:

Je kunt ook pomarbo, vinberarbusto enzovoort zeggen.

Bij de naam van een inwoner van een land, betekent UJ altijd "het land van dat volk":

Soms wordt een land- of regionaal UJ-woord gemaakt van een ander soort woord:

In landnamen wordt, als alternatief voor UJ, ook de stam LAND als achtervoegsel gebruikt, en het niet-officiële achtervoegsel I. De meeste landen hebben echter een niet-samengestelde naam, bijvoorbeeld Usono (Verenigde Staten), Birmo (Birma), Liĥtenŝtejno (Liechtenstein), Islando (IJsland) (niet gemaakt met de woordstam LAND!) enzovoort. In dergelijke gevallen wordt het achtervoegsel AN gebruikt om staatsburgers te noemen: Usonano (Amerikaan), Birmano (Birmees) enzovoort.

UJ wordt ook gebruikt als gewone woordstam: ujo = vat, doos, container; enujigi = in een vat stoppen, enzovoort. In dergelijke gevallen heeft UJ nooit de betekenis van land of plant.

UL

UL = "persoon met een bepaalde karakteriserende eigenschap". Hetgene dat voor UL staat geeft aan wat karakteriserend is voor die persoon.

UL wordt ook regelmatig gebruikt in bepaalde namen voor diersoorten, ook al gaat het niet om personen:

Soms wordt UL figuurlijk gebruikt voor allerlei verschillende dingen, ook niet-levende dingen, waarover in de beeldspraak wordt gesproken alsof het een persoon is:

Bij woorden die van zichzelf een persoon aanduiden, hoor je niet UL te gebruiken zonder dat daar behoefte voor is. Let met name op deelwoorden met een O-uitgang. Dit soort deelwoorden geven altijd een persoon aan, en het toevoegen van UL is in de meeste gevallen niet correct. Zeg dus niet parolantulo, kurintulo, konatulo, maar gewoon parolanto, kurinto, konato. Als er toch UL wordt toegevoegd aan een deelwoord met O-uitgang of aan een ander woord dat een persoon aanduidt, dan krijg je een woord met een speciale betekenis. Virulo betekent niet hetzelfde als viro, maar betekent 'persoon gekarakteriseerd door mannelijkheid', oftewel, het is een synoniem van vireculo (vireco = mannelijkheid). Konatulo behoort in principe "persoon gekarakteriseerd door bekendheid" moeten betekenen, oftewel, een beroemd persoon (in Esperanto vaker famulo genoemd). Aan de andere kant is konato simpelweg 'een persoon die wordt gekend door iemand anders', oftewel 'een kennis'.

UL wordt ook als normale woordstam gebruikt: ulo = een persoon zonder een benoemenswaardige karakteristieke eigenschap. 'Ulo' wordt vaak op een soortgelijke manier gebruikt als 'vent', 'kerel', 'mens', of 'meid', hoewel 'ulo' in tegenstelling tot in het Nederlands geen geslacht aanduidt.

UM

Het achtervoegsel UM heeft geen gedefinieerde betekenis. Daarmee worden woorden gemaakt die een relatie hebben met wat voor UM staat. Elk UM-woord moet apart worden geleerd. Er zijn echter enkele groepen UM-woorden met vergelijkbare betekenissen.

Veel UM-werkwoorden betekenen "op een bepaalde manier handelen met wat voor UM staat":

Sommige UM-werkwoorden betekenen "op een bepaalde manier voorzien in wat voor UM staat":

Een groep UM-werkwoorden toont een manier van executie, doden:

Sommige UM-woorden zijn de naam van een kledingstuk of iets dergelijks. Wat voor UM staat, toont het deel van het lichaam waar het kledingstuk of ander ding zich bevindt:

UM wordt in de wiskunde gebruikt om namen van getalstelsels te maken. UM wordt geplaatst na een getal dat aangeeft hoeveel cijfers het systeem gebruikt:

Enkele andere UM-woorden:

Als je een nieuw UM-woord wilt maken, wees dan heel voorzichtig, omdat anderen het misschien niet begrijpen. Een UM-woord dat aansluit bij een van de bovenstaande groepen wordt gemakkelijker geaccepteerd, terwijl een UM-woord dat niet lijkt op een reeds bestaand UM-woord moeilijker te introduceren is. Vaak wordt echter af en toe een UM-woord gebruikt, dat door de context wordt begrepen en later verdwijnt.